اختلال شخصیت دوقطبی چیست؟ چگونه می‌توان آن را تشخیص داد و علائم دوقطبی چیست؟ اختلال دوقطبی یک بیماری روانی است که با تغییرات شدید خلقی مشخص می‌گردد. این علائم می‌تواند شامل خلق وخوی بسیار بالا (نشاط و سرخوشی افراطی) به نام شیدایی باشد و می‌توانند شامل دوره های افسردگی باشد. که اختلال دوقطبی بعنوان بیماری دوقطبی یا افسردگی شیدایی (مانیک – دیپرشن) نیز شناخته میشود.
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است در مدیریت کارهای روزمره در مدرسه یا محل کار یا حفظ روابط با مشکل روبرو شوند. هیچ درمانی برای این اختلال وجود ندارد، اما گزینه‌های درمانی بسیاری وجود دارد که می‌تواند به مدیریت علائم کمک کند.
علائم اختلال دوقطبی که باید مراقب آنها باشید را بشناسید. این نوسانات خلقی می‌تواند ناگهانی اتفاق بیفتد. بر اساس گفته مؤسسه ملی سلامت روان، حدود 2.8 درصد جمعیت نوجوان و بزرگسال، مبتلا به اختلال شخصیت دوقطبی هستند.
علت اختلال شخصیت دوقطبی چیست؟
در به وجود آمدن بیماری دو قطبی عوامل زیادی از جمله ژنتیک، ساختار و عملکرد مغز موثر هستند. علت اختلال شخصیت دوقطبی بیشتر از هر بیماری روانپزشکی، ژنتیکی است. این بیماری به علت شرایط استرس زا و تنشهای زندگی به وجود نمی‌آید بلکه این عوامل می‌توانند عاملی برای بروز بیماری نهفته در فرد باشند. همینطور مصرف مواد مخدر مانند کوکائین و آمفتامینها و انواع ماری جوانا می‌تواند جرقه ای برای شعله ور سازی این بیماری باشند.
در مورد علائم بیماری اسکیزوفرنی بیشتر بدانیم
راه‌های تشخیص بیماری دوقطبی
تشخیص اختلال شخصیت دوقطبی در برخی موارد بسیار دشوار میباشد زیرا گاهی فرد بدون هیچ سابقه خانوادگی و تنها با یک افسردگی ساده به پزشک مراجعه میکند. در این حالت درصورتیکه به اشتباه افسردگی تک قطبی تشخیص داده شود و قرص های ضد افسردگی تجویز شود، فرد به اصطلاح سوییچ میکند یعنی به یکباره وارد فاز مانیا میشود و دارای انرژی بیش از حد و سرخوشی میشود. در این حالت ممکن است خود فرد از وضعیت خود بسیار راضی باشد ولی اطرافیان بیمار با مشاهده این حالت باید سریعا به پزشک اطلاع دهند تا پزشک اقدام به قطع دارو و تجویز داروی جدید برای درمان دوقطبی نماید.
مهمترین راه‌های تشخیص اختلال شخصیت دوقطبی از طریق مصاحبه بالینی توسط روانپزشک و تست معتبر اختلال شخصیت دوقطبی است. در جلسه ویزیت، روانپزشک اطلاعاتی شامل موارد زیر را از بیمار کسب میکند و براساس آنها تشخیص می‌دهد:
- علائم و نشانه‌های حال حاضر فرد
- سوابق شخصی فرد در گذشته
- تاریخچه خانوادگی فرد
ممکن است فرد سال‌ها این بیماری را داشته باشد ولی به علت داشتن علائم مشترک با سایر بیماری‌های روانپزشکی به درستی تشخیص داده نشده باشد و یا قبلا فقط با شکایت افسردگی مراجعه کرده و افسردگی تک قطبی تشخیص داده شده باشد.
علائم دوقطبی
علائم بيماری بستگی به اين دارد که خلق شما به سمت یکی از انواع افسردگی يا شيدایی تغيير کرده باشد.
1– افسردگی
احساس افسردگی احساسی است که همه ما در طول زندگی آنرا تجربه کرده ايم. اين احساس مي‌تواند به ما در شناخت و برخورد با مشکلات زندگي کمک کند. اما در افسردگی بالينی يا اختلال شخصیت دوقطبی اين احساس افسردگی بسيار شديد تر است. در اين حالت احساس افسردگي براي مدت طولاني باقي می‌ماند و حتی انجام امور عادی زندگی را سخت يا غير ممکن می‌سازد. در صورتی که شما افسرده شده باشيد متوجه اين تغييرات در خود شده‌ايد:
روحی
- احساس غمگينی که از بين نمیرود.
- احساس نياز به گريستن بدون هيچ دليلی
- ازدست دادن تمايل و رغبت به همه چيز
- عدم لذت بردن از چیزهایی که قبلا لذت میبردید.
- احساس بي قراری و آشفتگی
- از دست دادن اعتماد به نفس
- احساس بي ارزشي و نااميدی
- زودرنجی و تحريک پذيری
- فکرکردن به خود کشی
فکری
- از دست دادن قدرت فکر کردن مثبت و اميدوارانه
- از دست دادن قدرت تصميم گيري حتي در موارد ساده
- مشکل تمرکز کردن
جسمی
- کم شدن اشتها و وزن
- مشکل خوابيدن
- بيدار شدن زودتر از موقع
- احساس خستگی کامل
- يبوست
- عدم تمايل به رابطه جنسی
رفتاری
- مشکل در شروع و به پايان رساندن کارها- حتي کارهاي روزمره
- گريه کردن زياد و يا احساس نياز به گريه و عدم توانايي گريستن
- پرهيز از مواجهه با افراد
2- شيدايی يا هيجان
شيدايی يک احساس خوشحالي، افزايش انرژی و خوش بينی بيش از اندازه است. اين حالت می‌تواند آنقدر شديد باشد که فکر کردن و قضاوت شما را تحت تاثير قرار دهد. ممکن است تفکرات عجيبی راجع به خود داشته باشيد، تصميمات بدی بگيريد و به صورت شرم آور، مضر و گاهي خطرناک رفتار کنيد.
مانند حالت افسردگی، در اين حالت هم زندگی فرد مختل میشود و می‌تواند روابط و کار فرد را تحت تاثير قرار دهد. در حالتی که اين حالت خيلي شديد نباشد به آن شيدایی خفيف می‌گويند.
در صورتیکه شما دچار علائم شيدایی شويد ممکن است حالات زير را در خود مشاهده کنيد:
روحی
- بسيار شاد و مهيج
- عصبی و برانگيخته شدن توسط کساني که در خوشبينی شما شريک نمیشوند
- احساس برتر بودن بيش از اندازه
فکری
- پر از ايده های جديد و مهيج
- پريدن از يک ايده يه ايده ديگر
- شنيدن صداهايی که افراد ديگر نمیشوند
جسمی
- بي ميلی يا ناتوان از خوابيدن
- پر انرژی
- افزايش تمايل به رابطه جنسی
رفتاری
- برنامه ريزی های بلند پروازانه و غير واقعی
- بسيار فعال و پر جنب و جوش
- رفتارهای نا معمول
- حرف زدن سريع – ديگران ممکن است متوجه صحبتهاي شما نشوند.
- تصميمات عجولانه و گاهي با نتايج مصيبت بار
- ولخرجی
- احساس صميميت زياد
- بروز بيش از حد احساسات
اگر شما در اواسط دوره شيدايی براي اولين بار باشيد، ممکن است متوجه هيچ چيز غير عادی نشويد. حتی دوستان و خانواده شما نيز ممکن است متوجه نشوند. و ممکن است اگر کسی سعی کند در اين مورد نظری ابراز کند ناراحت شويد. در اين حالت شما به تدریج در انجام امور روزمره و ارتباط با افراد دچار مشکل خواهید شد.
همچنین در مورد اختلالات سایکوتیک بخوانید
3-علايم جنون (Psychotic)
اگر دوره های شيدايی و يا افسردگی خيلي جدی شود، شما ممکن است دچار علايم جنون شوید.
حالت شيدايی: علايم اين حالت شامل احساس خود بزرگ بينی است -اينکه مسئول انجام يک ماموريت مهم بوده يا از يک قدرت بسيار زياد برخوردار است.
حالت افسردگی: احساس گناه شديد، احساس بدترين بودن و يا حتي احساس عدم وجود.
علاوه بر اين اعتقادات نامعقول فرد ممکن است دچار توهم شده که شامل شنيدن ديدن بوييدن و يا لمس کردن چيزها يا کسانی که وجود ندارند.
بين دوره ها: قبلا بر اين باور بودند که اگر شما از اختلال دوقطبی رنج می‌بريد، بايد در بين دوره های افسردگی و شيدايی خلق متعادل داشته باشند. اما اکنون می‌دانيم که در اين حالت علیرغم بهبود ظاهری ممکن است علايم افسردگی خفيف و مشکلات ذهنی ادامه پيدا کند.
اختلال دوقطبی در کودکان
تشخیص اختلال شخصیت دوقطبی در کودکان مسئله بغرنجی است. برخی متخصصین باور دارند بروز این نوع از اختلالات روانپزشکی کودکان بسیار نادر است و در این باره اغراق میشود، برخی دیگر خلاف این را باور دارند. تاکنون کارشناسان نتوانسته اند با اطمینان درباره میزان شیوع این اختلال در کودکان نظر بدهند.
تغییرات احساسی و رفتارهای ناهنجار برای هر کودکان و نوجوانی طبیعی است. بیشتر وقت‌ها این موارد نشانه هیچ بیماری یا مشکل روانی که نیازمند درمان باشد، نیست. هر بچه ای ممکن است روزهای سختی را پشت سر بگذراند؛ احساس سرخوردگی، کسالت، عصبی‌بودن، خشم، بیش‌فعالی یا طغیان در دوره های مختلف امری طبیعی است، اما اگر این نشانه ها در کودکتان بروز شدیدتری دارد، ادامه دار است و مشکلاتی جدی ایجاد میکند، ممکن است مسئله مهمتری درمیان باشد.
بسیاری از علائم اختلال دوقطبی که در کودکان رخ می‌دهد با علائم سایر بیماری‌هایی که معمولاً در کودکان رخ می‌دهد، مانند اختلال توجه و بیش فعالی کودکان (ADHD) همپوشانی دارند.
در کودکان ۶ تا ۱۸ ساله همچنین ممکن است اختلال نامنظمی خلقی اخلال‌گرانه (DMDD) بروز کند. این اختلال با کج‌خلقی و خشم شدید و به صورت تکرارشونده همراه است که با تعریف رایج اختلال دوقطبی، هم‌خوانی ندارد. مسئله مهم این است که سریع نتیجه گیری نکنید. اگر تشخیص داده شد کودکتان مبتلا به اختلال دوقطبی است، پیش از هر اقدام درمانی با یک روانپزشک دیگر هم مشورت کنید. باید نسبت به کسی که درمان کودکتان را بعهده دارد، اطمینان داشته و با او راحت باشید.
علائم شیدایی در کودکان
علائم شیدایی در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- رفتار بسیار احمقانه و احساس خوشحالی بیش از حد
- صحبت کردن سریع و تغییر سریع موضوعات
- مشکلات در تمرکز
- انجام رفتار یا کارهای پرخطر
- داشتن خلق و خوی بسیار کوتاه که به سرعت منجر به طغیان خشم می شود
- داشتن مشکل در خواب و عدم احساس خستگی پس از کم خوابی
علائم افسردگی در کودکان
در اختلال دوقطبی، علائم دوره های افسردگی در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- حالت و رفتاهای بسیار غمگین، یا گریه مکرر
- زیاد یا کم خوابیدن
- افکار مرگ یا اختلال خودکشی
- داشتن انرژی کمی برای فعالیت های معمول یا نشان دادن هیچ نشانه ای از علاقه به چیزی
- شکایت از احساس خوب نبودن، از جمله سردردهای مکرر یا معده درد
- احساس بی ارزشی یا گناه
- خوردن خیلی کم یا زیاد
همچنین در مورد درمان اوتیسم بخوانید
درمان اختلال دوقطبی
داروها و روان درمانی معمول‌ترین برنامه درمانی برای افرادی است که از اختلال دوقطبی رنج می‌برند و اگر به طور مداوم آنها را دنبال کنند، میزان موفقیت این برنامه‌ها بسیار زیاد هستند.
دارو درمانی
بسته به شدت علائم دوقطبی، روانپزشک ممکن است برای کمک به فرد در خارج شدن از حالت جنون یا افسردگی دارو تجویز کند. پرهیز از مصرف مواد مخدر و الکل و مصرف داروهای خود طبق دستورالعمل، حتی در روزهایی که احساس خوبی دارید، می‌تواند در داشتن یک زندگی عادی و مولد کمک کند. معمول ترین داروهایی که برای درمان دوقطبی استفاده می‌شوند:
- تثبیت کننده های خلق و خو برای تثبیت روحیه مفید است، بنابراین به سمت مانیا یا افسردگی حرکت نمیکنید. لیتیوم یکی از شناخته شده ترین و مؤثرترین تثبیت کننده های خلقی برای افراد مبتلا به اختلال دو قطبی است.
- داروهای ضد افسردگی برای حالت‌های افسردگی مؤثر هستند، بنابراین اگر این شدیدترین علائم باشند، ممکن است از یکی از انواع ضدافسردگی که برای درمان اختلالات دو قطبی تجویز میشود نیز استفاده کنید.
- اگر علائم اختلال دوقطبی شامل توهم یا مانیای شدید باشند، ممکن است از داروهای ضد روان پریشی غیرمعمول استفاده شوند. تعدادی از داروهای ضد روان پریشی وجود دارند که در درمان دوقطبی نیز استفاده می‌شوند. که بسته به شرایط و شرح حال بیمار توسط متخصص اعصاب و روان تجویز میشود.
اغلب، اولین دوره درمان دارویی، تجویز تثبیت کننده های خلقی است. همچنین ممکن است داروی ضد تشنج برای فرد به عنوان تثبیت کننده خلق و خو نیز تجویز شود. داروهای ضد روان پریشی معمولی گاهی اوقات با داروهای ضد افسردگی برای درمان دوقطبی ترکیب می‌شوند.
از آنجا که استفاده از داروهای ضد افسردگی می‌تواند حالت‌های هایپومانیک یا جنون را تحریک کند، به احتمال زیاد یک داروی ضد افسردگی با تثبیت کننده خلق و خو نیز تجویز میشود تا احساسات فرد متعادل شود.
اکثر بیماران خیلی خوب به دارو پاسخ می‌دهند، بعضی‌ها حتی با مصرف دوز پایین پاسخ می‌دهند. در سایر مواقع دوزها باید افزایش یابند یا داروی دومی اضافه شود. شروع برخی از داروها ممکن است تا 6 هفته طول بکشد، بنابراین اگر تا آن زمان عمل نکنند ممکن است پزشک نیاز به اصلاح آنها داشته باشد.
همچنین مقاله مشخصات یک روانپزشک خوب در تهران را مطالعه بفرمایید
روان درمانی
مطالعات روان درمانی نشان می‌دهند که روان درمانی فردی برای افرادی که مبتلا به اختلال دوقطبی هستند نیز ابزاری موثر بوده است. رفتار درمانی شناختی به فرد کمک میکند تا یاد بگیرید چگونه افکار یا رفتارهای منفی یا مضر خود را تغییر دهد.
درمانهای خانواده محور شامل اعضای خانواده است و بر آموزش راهبردهای مقابله ای، ارتباطات و تکنیکهای حل مسئله متمرکز است.
ریتم درمانی بین فردی و اجتماعی (IPSRT) اغلب در درمان دوقطبی نیز استفاده میشود، زیرا این شکل از روان درمانی بر ایجاد ثبات در ریتم های روزانه، خواب، بیداری، زمان غذا، برای معرفی روال‌های سازگار برای مدیریت بهتر حالات متمرکز است.
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)، درمانی مؤثر برای اختلالات دو قطبی است. DBT تمرکز خود را بر تنظیم بهتر احساسات خود معطوف میکند، بنابراین وقتی حالت شیدایی دارید، می‌توانید ابزاری برای کمک به کنار آمدن با خود داشته باشید.
آموزش روان نیز یک ابزار درمانی قدرتمند برای آموزش به کسانی که با اختلال دوقطبی زندگی می‌کنند. این آموزش به فرد این امکان را می‌دهد تا عوامل تحریک کننده و نوسانات خلقی قریب الوقوع را مشاهده کند، بنابراین می‌تواند قبل از وقوع یک قسمت کامل به دنبال درمان باشد پس داشتن شماره روانپزشک برای ارتباط مستمر توصیه میشود.