فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که باعث میشود فرد نسبت به یک موقعیت، موجود زنده، مکان یا یک شی، ترس شدید و غیرمنطقی‌ای را تجربه کند. انواع فوبیاها جزو اختلالات روانی قابل تشخیص هستند.
زمانی که فرد با منبع فوبیا مواجه میشود، پریشانی و استرس شدیدی را تجربه می‌کند که این حالت می‌تواند عملکرد طبیعی آنها در زندگی را سلب کند و گاهی اوقات منجر به حملات پانیک در فرد میشود.
فوبیا چیست؟
فوبیا یا ترس بیش از حد از یک شیء، مکان، وضعیت یا فعالیت خاصی است که به شدت غیرمنطقی و غیرقابل کنترل است. فرد با علائم فوبیا احساس می‌کند که در برابر شیء یا وضعیت مشخصی که ترسش را ایجاد می‌کند، قرار گرفته است و احتمال اینکه فرد در ذهن خود به شدت صدمه ببیند، نابودی یا خطر جدی دیگری را تجربه کند، بسیار بالاست. این ترس بسیار شدید و بدون دلیل مشخص ایجاد میشود و فرد را از فعالیت های روزمره باز می دارد.
اصطلاح فوبیا اغلب برای اشاره به ترس از یک محرک خاص استفاده میشود. با این حال، سه نوع فوبیا توسط انجمن روانپزشکی آمریکا به رسمیت شناخته شده است. شامل:
فوبیای خاص: این نوع فوبیا یک ترس شدید و غیرمنطقی از یک محرک خاص است.
فوبیای اجتماعی یا اضطراب اجتماعی: این ترس عمیق از تحقیر عمومی و جدا شدن یا قضاوت شدن توسط دیگران در یک موقعیت اجتماعی است. ایده تجمعات اجتماعی بزرگ برای افرادی که دارای اضطراب اجتماعی هستند وحشتناک است. این نوع فوبیا با خجالتی بودن متفاوت است.
آگورافوبیا: این نوع فوبیا ترس از موقعیت هایی است که اگر فرد وحشت شدیدی را تجربه کند، فرار از آن دشوار است، مانند قرار گرفتن در آسانسور یا بیرون از خانه. معمولاً این ترس به عنوان ترس از فضاهای باز اشتباه گرفته میشود، اما می‌تواند در مورد محصور شدن در یک فضای کوچک مانند آسانسور یا در حمل و نقل عمومی نیز کاربرد داشته باشد. افراد مبتلا به آگورافوبیا بیشتر در معرض خطر ابتلا به اختلال پانیک هستند.
فوبیاهای خاص به عنوان فوبیای ساده شناخته می‌شوند زیرا می توانند با یک علت قابل شناسایی مرتبط باشند که ممکن است اغلب در زندگی روزمره یک فرد رخ ندهد، مانند مارها یا عنکبوتها. بنابراین، به احتمال زیاد زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار نمی‌دهند.
اضطراب اجتماعی و آگورافوبیا به عنوان فوبیای پیچیده شناخته می‌شوند، زیرا محرک های آنها به راحتی قابل تشخیص نیستند. افرادی که فوبیای پیچیده دارند نیز می‌توانند اجتناب از محرک هایی مانند ترک خانه یا قرار گرفتن در یک جمعیت زیاد برایشان سخت تر باشد.
انواع فوبیا زمانی قابل تشخیص می‌شوند که فرد شروع به سازماندهی زندگی خود حول دوری از علت ترس خود کند. و این شدیدتر از یک واکنش ترس عادی است. افراد مبتلا به فوبیا نیاز شدیدی به اجتناب از هر چیزی که باعث اضطراب آنها می‌شوند دارند.
همچنین در مورد درمان اسکیزوفرنی بخوانید.
علائم اختلال فوبیا
فرد مبتلا به انواع فوبیا علائم زیر را تجربه خواهد کرد. که آنها در اکثر فوبیاها رایج هستند:
- احساس اضطراب غیرقابل کنترل وقتی در معرض منبع ترس قرار می‌گیرد.
- احساسی که باید به هر قیمتی از منشأ آن ترس اجتناب کرد.
- وقتی در معرض ترس قرار می‌گیرید نمی توانید به درستی عمل کنید.
- اعتراف به اینکه ترستان، غیرمنطقی و اغراق آمیز است، همراه با ناتوانی در کنترل احساسات.
هنگامی که فرد در معرض یکی از انواع فوبیا قرار می‌گیرد، احتمالاً احساس وحشت و اضطراب شدید را تجربه می‌کند. اثرات فیزیکی این احساسات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تعریق
- تنفس غیر طبیعی
- ضربان قلب تسریع شده
- لرزیدن
- گرگرفتگی یا لرز
- یک احساس خفگی
- درد یا سفتی قفسه سینه
- دلشوره داشتن
- سوزن و سوزن
- دهان خشک
- سردرگمی و سردرگمی
- حالت تهوع
- سرگیجه
- سردرد
احساس اضطراب به سادگی با فکر کردن در مورد فوبیا ایجاد میشود. در کودکان کوچکتر، والدین ممکن است مشاهده کنند که آنها گریه می کنند، بسیار چسبنده می‌شوند یا سعی می کنند پشت پاهای والدین یا یک شی پنهان شوند. آنها همچنین ممکن است عصبانی خود را با عصبانیت بروز دهند.
فوبیا های پیچیده
یک فوبیای پیچیده بسیار بیشتر از یک فوبیای خاص بر سلامت فرد تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، کسانی که آگورافوبیا را تجربه می‌کنند ممکن است تعدادی از انواع فوبیای دیگر نیز داشته باشند که مرتبط هستند. این فوبیاها می‌تواند شامل تک هراسی یا ترس از تنها ماندن و کلاستروفوبیا و ترس از محبوس شدن در فضاهای بسته باشد. در موارد شدید، فرد مبتلا به اختلال آگورافوبیا به ندرت خانه خود را ترک می‌کند.
انواع فوبیاهای خاص
رایج ترین انواع فوبیا از نوع خاص عبارتند از:
- کلاستروفوبیا: ترس از قرار گرفتن در فضاهای محدود و بسته
- ایروفوبیا (فلایتوفوبیا): ترس از پرواز
- آراکنوفوبیا: ترس از عنکبوت
- ترس از رانندگی
- امتوفوبیا: ترس از استفراغ
- اریتروفوبیا: ترس از شرمگین شدن
- هیپوکندریازیس: ترس از بیمار شدن
- زوفوبیا: ترس از حیوانات
- آکوافوبیا: ترس از آب
- آکروفوبیا: ترس از ارتفاع
- تریپانوفوبیا: ترس از صدمات مربوط به مجروح شدن و خونریزی یا سوزن هراسی
- اسکالا فوبیا: ترس از پله برقی
- تونل‌فوبیا: ترس از تونل
- نیکتوفوبیا: ترس از تاریکی
- آپی‌فوبیا: ترس از زنبور
- میسوفوبیا: ترس از کثیفی زیاد
همه افراد تقریباً از هر چیزی می‌توانند فوبیا داشته باشند. همچنین، با تغییر جامعه، فهرست فوبیاهای بالقوه تغییر می‌کند. به عنوان مثال، نوموفوبیا ترس از عدم دسترسی به تلفن همراه یا کامپیوتر است.
همچنین در مورد استرس پس از حادثه بخوانید.
علل ایجاد انواع فوبیاها
میتوان گفت تقریبا غیر معمول است که انواع فوبیا بعد از 30 سالگی شروع شوند و بیشتر در اوایل کودکی، سال های نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شوند.
ایجاد انواع فوبیاها می‌تواند ناشی از یک تجربه استرس زا، یک رویداد ترسناک، یا یکی از والدین یا اعضای خانواده مبتلا به فوبیایی باشند که کودک می‌تواند آن را دیده و از آن تقلید کند.
فوبیاهای خاص
این نوع از فوبیاها معمولاً قبل از سن 4 تا 8 سالگی ایجاد می‌شوند. در برخی موارد، علت ایحاد این نوع فوبیا ممکن است نتیجه یک تجربه آسیب زا باشد. یک مثال می‌تواند کلاستروفوبیا باشد که در طول زمان پس از اینکه یک کودک کوچکتر تجربه ناخوشایندی در یک فضای محدود داشته باشد، ایجاد میشود.
فوبیایی که در دوران کودکی شروع میشود نیز می تواند با مشاهده فوبیای یکی از اعضای خانواده ایجاد شود. برای مثال، کودکی که مادرش آراکنوفوبیا و ترس از عنکبوت دارد، احتمال ابتلا به همان فوبیا بسیار بیشتر است.
فوبیای پیچیده
تحقیقات بیشتری برای تأیید این مسئله که چرا یک فرد به آگورافوبیا یا اضطراب اجتماعی مبتلا میشود، مورد نیاز است. محققان در حال حاضر بر این باورند که فوبیای پیچیده ناشی از ترکیبی از تجربیات زندگی، شیمی مغز و ژنتیک است.
همچنین ممکن است بازتابی از عادات انسان های اولیه باشند، به جا مانده از زمانی که در آن فضاهای باز و افراد ناشناخته به طور کلی تهدیدی بسیار بزرگ تر از دنیای امروزی برای ایمنی شخصی به شمار می‌رفتند.
در فوبیا، مناطقی از مغز که با ترس و استرس سر و کار دارند، رویداد ترسناک را به طور نامناسب بازیابی می‌کنند.
محققان دریافته‌اند که فوبیا اغلب با آمیگدال، که در پشت غده هیپوفیز در مغز قرار دارد، مرتبط است. آمیگدال می‌تواند باعث ترشح هورمون های ترس و ایجاد انواع اضطراب شود و بدن و ذهن فرد را در حالت بسیار هوشیار و پر استرس قرار می‌دهد.
درمان انواع فوبیا
فوبیاها بسیار درمان پذیر هستند و افرادی که به آن مبتلا هستند تقریباً همیشه از اختلال خود آگاه هستند که این به تشخیص کمک زیادی می‌کند.
صحبت با روانشناس یا روانپزشک اولین قدم مفید در درمان انواع فوبیا است که قبلاً شناسایی شده‌اند. اگر فوبیا مشکلات شدیدی برای فرد ایجاد نکند، اکثر مردم می‌دانند که صرفاً اجتناب از منبع ترس به آنها کمک می‌کند تا کنترل خود را حفظ کنند. بسیاری از افراد مبتلا به فوبیای خاص به دنبال درمان نمی‌روند زیرا این ترس ها اغلب قابل کنترل هستند.
همچنین در مورد استرس کودکان بخوانید.
اجتناب از محرک های برخی از فوبیاها ممکن نیست، همانطور که اغلب در مورد فوبیاهای پیچیده اتفاق می‌افتد. در این موارد، صحبت با یک متخصص روانپزشک می‌تواند اولین قدم برای بهبودی باشد.
بیشتر فوبیاها با درمان مناسب قابل درمان هستند. هیچ درمان واحدی وجود ندارد که برای هر فرد مبتلا به فوبیا موثر باشد. درمان باید متناسب با فرد باشد تا بتواند موثر واقع شود.
روانپزشک یا روانشناس ممکن است رفتار درمانی، دارودرمانی یا ترکیبی از هر دو را توصیه کنند تا درمانهای مقتضی انجام شود بنابراین داشتن شماره روانپزشک یا یک رواندرمانگر مجرب برای ارتباط با وی توصیه میگردد. هدف درمان، کاهش علائم ترس و اضطراب و کمک به افراد برای مدیریت واکنش‌های فرد به انواع فوبیا است.
سوالات متداول
فوبیای اجتماعی چیست و چه علائمی دارد؟
فوبیای اجتماعی به ترس نامنطقی و شدیدی از ورود به موقعیت‌های اجتماعی یا برقراری ارتباط با دیگران گفته میشود. این فوبیا می‌تواند باعث تحریم اجتماعی و محدودیت‌های شدید در زندگی فرد شود.
فرق بین انواع فوبیا و ترس معمولی چیست؟
ترس معمولی یک احساس طبیعی و فیزیولوژیک است که برای حفاظت از بدن از تهدیدات خطرناک ایجاد میشود درحالیکه فوبیا ترس بیش از حدی است که باعث محدودیت‌های قابل توجهی در زندگی فرد میگردد.
فوبیای حیوانات چیست؟
فوبیای حیوانات به ترس شدید و نامنطقی از حیوانات، مانند سگ، مار، عقرب و … گفته میشود که نوعی از فوبیاهای خاص به حساب می‌آیند.