در اختلالات وسواس فکری عملی، فکری استرس زا، ناخوشایند و بی ربط دائم سراغ فرد می‌آید و فرد در نتیجه رنج ناشی از این فکر و عدم توانایی در بیان این رنج، احساس نیاز می‌کند که یک رفتار خاص را دائما تکرار کند.
افکار استرس زا و بی ربط که مداوم به ذهن خطور می‌نماید را «وسواس فکری» و زمانی که فرد احساس نیاز پیدا می‌کند تا یک رفتار خاص را مداوم تکرار کند «وسواس عملی» می‌گویند. ممکن است اختلال وسواس، پایه ژنتیکی داشته باشد. وقایع ناخوشایند یا روابط ناسالم خوانوادگی نیز اختلال وسواس را آغاز یا وخیم تر می‌کند.
اختلال وسواس یا OCD می‌تواند جزئی از اختلالات روانپزشکی کودکان باشد و در کودکی، در اغلب مواقع نزدیک به ده سالگی خود را نشان دهد. بعید است بعد از 30 سالگی اختلال وسواس خود را نشان دهد.
مبتلایان به وسواس فکری عملی به سبب اندیشه های ناخواسته و ناراحت کننده که مدام به ذهنشان خطور می‌کند، رنج زیادی می‌کشند و برای کنترل این رنج بدون اینکه از آن صحبت کنند رفتارهایی تکراری از خود بروز می‌دهند. برای نمونه خانمی که وسواس فکری کثیف بودن دستش او را از درون مدام آزرده می‌سازد بدون اینکه رنج خود را بگوید شاید در طول روز دستش را پنجاه بار بشوید. (وسواس عملی)
همچنین در مورد اضطراب عمومی کودکان بخوانید
شدت وسواس
شدت درگیری فرد درباره افکار یا اعمال وسواسی متفاوت است. اگر فردی ساعات زیادی از وقت خود را درگیر افکار یا اعمال وسواسی خود باشد دچار وسواس فکری شدید یا وسواس عملی شدید است. مثلا اگر حمام رفتن فردی بیش از 2 ساعت طول بکشد به وسواس شدید مبتلاست.
یا فردی که ساعات زیادی از روز درگیر افکار وسواسی اش است به طوری در کار و تحصیل او اختلال جدی ایجاد کرده است به وسواس فکری شدید مبتلاست. به عبارت دیگر ملاک وسواس فکری شدید میزان اختلالی است که وسواس در زندگی روزمره او ایجاد کرده است.
علائم وسواس فکری
موضوع وسواس فکری در افراد بسیار متنوع است و با ترس همراه است. شایع ترین انواع آن به قرار زیر هستند:
- 1.ترس از آلودگی و کثیفی
- 2. ترس از تصادف و اقدامات خشن دیگران (مثل وسواس قفل بودن در خانه به دلیل ترس از دزدی)
- 3. ترس از اقدام خشن (مثلامادری که می‌ترسد بچه خود را خفه کند)
- 4. ترس از بی نظمی و قرینه نبودن اشیا و وسایل (مثلا چینش نامنظم غذا در بشقاب)
- 5. وسواس جنسی مثل سوء رفتار جنسی خود یا افکار یا تخیلات جنسی درمورد دیگران
علائم اختلال وسواس عملی
وسواس عملی همین رفتاری است که دائما تکرار می‌شود تا اضطراب ناشی از وسواس فکری کاهش یابد. وسواس عملی لزوما با ریشه های اختلال اضطراب ارتباط منطقی ندارد. نمونه هایی از وسواس عملی:
- 1. شستن مکرر دست یا حمام زیاد و مداوم
- 2. پرهیز از دست دادن با دیگران یا دست زدن به دستگیره در
- 3. چک کردن مداوم قفل یا اجاق گاز
- 4. شمردن مکرر اجسام و اشیا
- 5. چینش بیش از حد منظم وسایل در خانه یا محل کار
- 6. خوردن غذاها با ترکیب بسیار خاص
- 7. تکرار دعایی خاص بطور مداوم
هرکدام از ما ممکن است در لحظه ای حساس نیاز کنیم که قفل در را چک کنیم یا دستمان را دوباره بشوییم. لزوما هرکسی که این کار را کرد اختلال وسواس ندارد. کسانیکه وسواس دارند وسواس فکری-عملی آنها شدیدا استرس زا و بیش از حد معقول است. زمان زیادی را برای وسواسی هدر می‌دهند. در خانه و محل کار یا در روابطشان اختلال ایجاد می‌شود و حتی ممکن است به سبب تکرار زیاد یک رفتار به خودشان آسیب بزنند.
بعید است اختلال وسواس فکری عملی خود به خود برطرف شود. اگر آن را درمان نکنیم ممکن است علائم آن تا سالها ادامه یابد. فردی که دچار وسواس است معمولا علائم را 5 تا 10 سال تحمل می‌کند و به روانپزشک مراجعه می‌کند.
دقت کنیم که هیچ پیشگیری ای برای اختلال وسواس فکری عملی وجود ندارد.
درمان وسواس فکری عملی
درمان وسواس فکری عملی چگونه است؟ موفق‌ترین درمان برای اختلال وسواس فکری عملی به کار بردن ترکیب دارو درمانی و روان درمانی است.
گاهی فرد نشانه های افسردگی یا یک بیماری دیگر علاوه را بر اختلال وسواس فکری عملی دارد و درمان آن بیماری به کنترل وسواس بسیار کمک می‌کند.
پیدا کردن درمان وسواس عملی که برای هر فرد مبتلا ایده آل باشد همیشه راحت نیست و گاهی باید چندین و چندبار به همان پزشک متخصص یا یک روانپزشک خوب مراجعه کنیم و درمانهای مختلف را بیازماییم و به بهبودی دست پیدا کنیم.
وسواس فکری با تکراری بودن و ناخودآگاه بروز افکار و تصورات ناخواسته همراه است. افراد مبتلا به وسواس فکری ممکن است احساس کنند که بجای آنکه افکار خود را کنترل کنند، افکار آنها آنها را کنترل می‌کند. این مشکل می‌تواند به اضطراب، استرس و ناراحتی شدید منجر شود.
برای درمان وسواس فکری، روش‌های مختلفی وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شوند:
1. درمان رفتاری-شناختی (CBT): درمان CBT شامل یادگیری تکنیک‌های مدیریت افکار و عملکردهای ناخواسته، تغییر باورهای منفی و ترسناک، و آموزش به مهارت‌های مقابله با افکار وسواس آمیز میباشد.
2. داروها: برخی داروها مانند آنتی‌دپرسانت‌ها و داروهای ضد اضطراب ممکن است برای کنترل علائم وسواس فکری تجویز شوند.
3. آر تی ام اس (rTMS): آر تی ام اس می‌تواند به عنوان یک روش درمانی غیر دارویی برای کاهش استرس وسواس فکری مورد استفاده قرار گیرد.
4. پشتیبانی روان‌شناختی: مشاوره روان‌شناختی و پشتیبانی از افراد ممکن است به افراد مبتلا به وسواس فکری کمک کند تا با علائم خود بهبود یابند.
به علاوه، تغذیه سالم، ورزش منظم، خواب کافی و مدیریت استرس نیز می‌تواند به بهبود علائم وسواس فکری کمک کنند.
همچنین درمورد عوارض ماری جوانا بخوانید
درمان وسواس فکری عملی با دستگاه rTMS چگونه است؟
در موارد متعدد ممکن است فرد به درمانهای سنتی مانند داروها و رفتار درمانی پاسخ ندهد. در این زمینه، تحریک مغناطیسی مغز (rTMS) به عنوان یک روش نوین و غیر تهاجمی برای درمان وسواس فکری عملی مورد توجه قرار گرفته است.
rTMS یک روش درمانی است که با استفاده از میدان‌های مغناطیسی، نواحی خاصی از مغز را تحریک یا مهار می‌کند. این مکانیزم می‌تواند به تغییر فعالیت‌های عصبی در نواحی مرتبط با اختلالات روانی کمک کند. در مورد وسواس فکری عملی، معمولاً نواحی خاصی از مغز مانند قشر پیشانی و هسته‌های قاعده‌ای هدف قرار می‌گیرند که در کنترل رفتار و تنظیم احساسات نقش دارند. با تحریک این نواحی، rTMS می‌تواند به تعدیل انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین و دوپامین کمک کند که به طور مستقیم بر روی علائم وسواس فکری عملی تأثیر می‌گذارد.
مزایای استفاده از rTMS در درمان وسواس فکری عملی شامل غیر تهاجمی بودن آن، عوارض جانبی کم و اثرات سریع‌تر نسبت به برخی از درمانهای دیگر است. این روش به بیماران اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به جراحی یا بیهوشی، تحت درمان قرار بگیرند و معمولاً عوارض جانبی جدی ندارد. بسیاری از بیماران پس از چند جلسه درمانی، بهبودهای قابل توجهی را تجربه کرده‌اند، به ویژه زمانی که این روش با درمانهای دیگر مانند داروها یا رفتار درمانی شناختی (CBT) ترکیب شود.
با توجه به اینکه درمان وسواس با آر تی ام اس یک روش نسبتاً جدید است، تحقیقات بیشتری برای تعیین دقیق‌ترین پروتکل‌ها و بهترین نتایج مورد نیاز است. اما شواهد اولیه نشان می‌دهد که این روش می‌تواند یک گزینه مؤثر برای بیمارانی باشد که به درمانهای سنتی پاسخ نمی‌دهند.