آیا تاکنون هجوم ناگهانی ترس، وحشت و اضطراب بیش از حد را تجربه کرده‌اید؟ حمله پنیک در واقع یک هجوم ناگهانی از حس ترس و اضطراب است. این حمله علائم جسمی و روانی ایجاد میکند. سطح ترس تجربه شده در اختلال پانیک غیرواقعی است و با وقایع و شرایطی که باعث حمله پانیک میشود تناسبی ندارد. هرکسی ممکن است در عمر خود یکبار حمله پانیک را تجربه کند. اما حمله های مکرر و مداوم احتمالا نشانه ای از هراس یا اضطراب غیر معمولی است که نیاز به درمان دارد.
همچنین در مورد اختلال استرس پس از سانحه بخوانید.
علائم پانیک یا وحشت زدگی:
علائم جسمی حمله پانیک ممکن است شامل تنفس سریع، تعریق شدید، لرزش، حالت تهوع، سرگیجه، بی حسی یا سوزن سوزن شدن، لرز یا احساس گرما، افزایش ضربان قلب باشد.
علاوه بر ترس شدید ممکن است احساس قطع ارتباط با افراد، از دست دادن کنترل، خطر قریب الوقوع و تمایل شدید برای فرار یا گریز از آن اوضاع نیز در فرد وجود داشته باشد. این علائم که اغلب شبیه علائم حمله قلبی یا اختلال تنفسی ممکن است با ترس شدید از مرگ همراه باشد.
شروع علائم حمله پانیک ناگهانی است ولی میتواند با حالتی آرام و اضطرابی همراه نیز بروز کند. برخی از افراد حمله پانیک را با علائم محدودی تجربه میکنند که شامل کمتر از چهار علامت شایع ذکر شده است. حمله پانیک حدود پنج الی 20 دقیقه طول میکشد اما در 10دقیقه به اوج خود میرسد. حمله پانیک میتواند چندین بار در طی چند ساعت و برای برخی افراد هرروز یا یکبار در هفته اتفاق بیفتد.
علل حمله پانیک:
علت حملات پانیک ناشناخته است. اختلال هراس میتواند یک مبنای ارثی داشته باشد و به نظر میرسد مبتلایان، مغزِ حساس‌تر با پاسخ‌دهی شدیدتر به‌ارث برده‌اند. البته عوامل محیطی هم در بروز اختلال پانیک بی‌تأثیر نیستند. بسیاری از افراد نخستین حمله‌ی هراس را پس از یک واقعه تنش‌زا در زندگی تجربه کرده‌اند. مثلاً پس از طلاق یا مرگ یکی از خویشاوندان درجه یک. همچنین به نظر میرسد استرس شدید در دوران کودکی احتمال بروز اختلال هراس را در افراد بیشتر میکند..
حملات پانیک میتوانند در اثر شرایط و موقعیتهای مختلفی از جمله وجود اختلالات خلقی مانند اضطراب یا افسردگی ایجاد شوند. استرس شدید طولانی مدت، داشتن، مشکل در سلامت جسمی مانند بیماریهای قلبی، تنفسی، یا تیروئید، استفاده بیش از حد از الکل، نیکوتین یا کافئین و عوارض جانبی برخی از داروهای پزشکی و مصرف تفریحی برخی مواد یا کشیدن ماری جوانا ممکن است به بروز حمله پانیک منجر شوند.
درمان حمله پانیک یا وحشت زدگی:
افرادی که بطور مکرر اختلال پانیک را تجربه میکنند اغلب تغییراتی را هم در سبک زندگی خود ایجاد میکنند. جلوگیری از وقوع اتفاقات و شرایطی که احتمال بروز علائم در آنها وجود دارد یکی از مهمترین این تغییرات هستند.
حمله پانیک میتواند این افراد را به هراسهای خاصی مانند اختلال آگورافوبیا (ترس از حضور در اجتماع) سوق دهد. ترس از بروز حمله پانیک فرد را از حضور در موقعیتهای اجتماعی منزوی میکند. مبتلایان به جمع هراسی شاید به ورزشگاه یا تالار نمایش نروند یا از سفر با اتوبوس یا هواپیما بترسند و از رانندگی در جاده‌هایی که پل یا تونل دارد طفره روند.
درمان شناختی-رفتاری میتواند به تغییر نحوه تفکر و واکنش به موقعیتهایی که باعث ایجاد ترس میشوند، کمک کننده باشد. تمرینات آرامش و آگاهی ذهن، مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا، ماساژ، تصاویر هدایت شونده و ریلکس کردن پیش رونده ماهیچه ها، میتوانند به کاهش اضطراب و استرس منجر به پانیک کمک کنند.
قرص های ضد افسردگی و ضد اضطراب با مکانیزم بازجذب سروتونین نیز میتوانند در کنترل علائم پانیک موثر باشند.
درمان های جایگزین یا آلترناتیو برای درمان اختلال پانیک:
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مصرف برخی مکمل‌های غذایی در درمان اختلال پانیک موثر است، اما با این همه برای شناخت بهتر خطرها و فواید مصرف این مکمل‌ها باید تحقیقات بیش‌تری انجام شود. فراورده‌های گیاهی و مکمل‌های رژیم غذایی به مانند داروها توسط سازمان غذا و داروی آمریکا کنترل نمی‌شوند. بنابراین همیشه با اطمینان نمی‌توان آنها را مصرف کرد.
تصور کردن یک موقعیت خاطره انگیز یا یک مکان شادی آور
بهترین مکانی که شما در آن احساس آرامش و شادی دارید، کجاست؟ یک ساحل آفتابی با دریایی مواج؟ یا یک کلبه‌ی چوبی در دل کوهستان؟
خود را درون آن مکان تصور کنید و تلاش کنید تا تمام جزئیات آن مکان را در ذهن خود بازسازی کنید. تصور کنید که پای خود را درون شن‌های گرم ساحل فرو کرده‌اید یا بوی خوش درختان کاج را استشمام می‌کنید.
مکانی که در ذهن خود تصور می‌کنید، باید در محیط طبیعی و پر از عوامل آرامش بخش باشد. تصور کردن محیط‌های شهری شلوغ انتخاب مناسبی برای توقف حمله نیست.
انجام ورزش سبک
زمانی که فرد در موقعیتهای استرس زا حرکات ورزشی سبک انجام دهد، اندورفین ترشح شده در بدن به بهبود روحیه‌ی فرد کمک بسیار زیادی خواهد کرد. فعالیت‌هایی مانند شنا کردن و پیاده‌روی در این شرایط توصیه میشود.
شما ممکن است یک یا دو بار دچار حمله پانیک شوید و جدا از آن یک زندگی شاد و سالم داشته باشید. یا اینکه شاید در خلال اختلالات دیگری همچون افسردگی، اختلال اضطرابی و غیره اختلال پانیک را تجربه کنید.
همچنین در مورد فرق روانشناس و روانپزشک بخوانید
مصرف بنزودیازپین‌ها
اگر فرد به محض اینکه احساس کند حمله در راه است بنزودیازپین (Benzodiazepines) مصرف کند، ممکن است از بروز آن جلوگیری کند.
در حالی که سایر روش‌ها برای جلوگیری از حمله کارآمد هستند، از نظر روانشناسی برخی از افراد به آنها پاسخ نداده و باید درمان‌های دارویی برای این افراد استفاده شود.
بنزودیازپین‌ها که زاناکس هم جزئی از آن‌هاست داروهای تایید شده‌ای هستند که برای اختلال پانیک از آنها استفاده میشود. این دارو در صورت تشخیص پزشک برای فرد تجویز شده و فرد با داشتن نسخه میتواند آن را دریافت کند. این نوع از داروها به شدت اعتیاد آور بوده و بدن با گذشت زمان به آنها عادت خواهد کرد. بنابراین تنها در موارد حاد باید از آنها استفاده کرد.
تفاوت بین حمله پانیک و سایر اختلالات اضطرابی
اختلالات اضطرابی شامل مجموعه‌ای از اختلالات روانی هستند که با احساسات شدید اضطراب و ترس مشخص میشوند. حمله پانیک (پانیک اَتاك) یکی از این اختلالات است، اما دارای ویژگی‌های خاصی است که آن را از سایر اختلالات اضطرابی متمایز میکند. در ادامه به بررسی تفاوت‌های کلیدی بین حمله پانیک و سایر اختلالات اضطرابی می‌پردازیم.
▎۱. تعریف و ویژگی‌های حمله پانیک
حمله پانیک به دوره‌های ناگهانی و شدید اضطراب و ترس اطلاق میشود که معمولاً به مدت چند دقیقه تا نیم ساعت ادامه دارد. در این دوره، فرد ممکن است علائم جسمی و روانی شدیدی را تجربه کند، از جمله:
• تپش قلب
• تنگی نفس
• تعریق
• لرز
• احساس خفگی یا گلوگیر شدن
• احساس عدم کنترل یا دیوانگی
• احساس مرگ قریب‌الوقوع
حملات پانیک میتوانند بدون هیچ دلیل واضحی رخ دهند و ممکن است فرد را به شدت نگران وقوع حملات بعدی کند.
۲. تفاوت با سایر اختلالات اضطرابی
الف) اختلال اضطراب عمومی (GAD)
• تعریف: اختلال اضطراب عمومی شامل نگرانی مداوم و بیش از حد درباره مسائل روزمره است که به سختی قابل کنترل است.
• تفاوت: در حالی که حمله پانیک به صورت ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی رخ می‌دهد، اختلال اضطراب عمومی شامل نگرانی‌های مداوم و پایدار است. افراد مبتلا به اختلال اضطراب عمومی ممکن است هر روز احساس اضطراب کنند، در حالی که حملات پانیک معمولاً دوره‌ای و موقتی هستند.
ب) اختلال هراس (Agoraphobia)
• تعریف: این اختلال به ترس از مکان‌ها یا موقعیتهایی اشاره دارد که ممکن است فرار از آنها دشوار باشد یا در صورت بروز حمله پانیک، کمک فوری در دسترس نباشد.
• تفاوت: در حالی که حمله پانیک میتواند بخشی از اختلال هراس باشد، اختلال هراس بیشتر به ترس از مکان‌ها و موقعیت‌ها مربوط میشود. افراد مبتلا به اختلال هراس ممکن است از خروج از خانه یا حضور در مکان‌های شلوغ خودداری کنند.
ج) اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder)
• تعریف: این اختلال شامل ترس شدید از قضاوت یا شرمساری در موقعیتهای اجتماعی است.
• تفاوت: در اختلال اضطراب اجتماعی، اضطراب عمدتاً مرتبط با تعاملات اجتماعی و ارزیابی دیگران است، در حالی که حمله پانیک میتواند بدون ارتباط با موقعیتهای اجتماعی خاص رخ دهد.
د) اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
• تعریف: OCD شامل وجود وسواس‌های فکری و رفتارهای اجباری است که فرد برای کاهش اضطراب خود انجام می‌دهد.
• تفاوت: در حالی که حمله پانیک بیشتر به تجربه ناگهانی ترس و اضطراب مربوط میشود، OCD شامل الگوهای فکری و رفتاری تکراری است که فرد برای مقابله با نگرانی‌های خود انجام می‌دهد.
صرف نظر از علت، وحشت‌زدگی قابل درمان است. راهکارهایی برای کاهش یا محدود کردن علائم این اختلال، دوباره به دست آوردن اعتماد به نفس و به دست گرفتن کنترل زندگی وجود دارد که فرد میتواند از آن کمک بگیرد و در نهایت داشتن شماره روانپزشک یا مراجعه به یک روانپزشک خوب میتواند روند کلی درمان را تسریع بخشد.