داروهای مخدر از جمله ترامادول، کدئین، مورفین و سایر ترکیبات اپیوئیدی (مواد مشتق شده از تریاک) مثل هروئین دارای عوارض روانپزشکی گسترده ای میباشد. بسیاری از مصرف کنندگان مواد مخدر دچار اختلالات خلقی ازجمله افسردگی، اختلالات اضطرابی از جمله حملات هراس، اختلالات خواب، اختلالات سایکوتیک ( شبه جنون، توهم، هذیان، بدبینی، پرخاشگری، حمله وری)و اختلالات جنسی میشود. تمام موارد ذکرشده در مورد مصرف مواد مخدر، برای مواد محرک و الکل نیز صدق میکند. چه بسا شدیدتر و وخیمتر.
واکنش افراد مختلف نسبت به مصرف
واکنش افراد مختلف نسبت به مصرف داروها و سوء مصرف مواد مخدر متفاوت است. بسیاری از افراد حتی با یک بار مصرف وابسته به آن دارو یا مواد میشوند. مثلا یکبار کافیست فردی از هروئین استفاده کند تا وابستگی رخ دهد. حتی با یکبار مصرف ممکن است در فرد علائم شدید سایکوتیک رخ دهد ( توهم، هذیان، بدبینی، پرخاشگری، رفتارهای سازمان نایافته و صحبتهای سازمان نایافته).
نکته مهم اینست برخی از مواد دروازه ورود به مصرف مواد دیگر میباشد مثلا کشیدن سیگار، کشیدن ماری جوانا و الکل دروازه ورود به مصرف دیگر میباشند.
متاسفانه کودکان و نوجوانان بدون اطلاعات و آگاهی و بطور شایع همراه با گروه های همتای خود تجربه مصرف مواد را در سنین پیدا میکنند. چه بسا باشروع مصرف مواد اختلالات روانپزشکی کودکان و نوجوانان سیر صعودی گرفته و معضلات رفتاری و شخصیتی و افت عملکرد تحصیلی حاصل میشود.
در دوران پاندمی کرونا بیماریهای روانپزشکی از جمله سوء مصرف مواد مخدر و الکل شیوع قابل توجهی پیدا کرده است. همانطوریکه اختلالات افسردگی و اضطرابی، وسواس فکری عملی، PTSD (اختلالات استرس پس از سانحه)، اختلالات سایکوتیک، بیخوابی و عود بیماریهای روانپزشکی افزایش پیدا کرده است.
هرچه زودتر بیماران مبتلا به سوء مصرف مواد مخدر و وابستگی به مصرف مواد و الکل بتوانند تحت درمانهای روانپزشکی قرار گیرند نتیجه مطلوبتری حاصل میشود.
نکته مهم اینست بسیاری از مصرف کنندگان دارو و سوء مصرف مواد مخدر نسبت به عوارض جانبی و تغییرات خلق و خوی خود آگاهی و بینش کافی ندارند. از اینرو بیماری خود را انکار کرده و در برابر آن موضع گیری میکنند. در اینصورت دنبال درمان نخواهند رفت که موجبات پیچیدگی درمانهای بعدی را فراهم میکند. پس تاثیر مواد روی مغز و شناخت موجب برآورد کمتر فرد از آسیبهای روانپزشکی میباشد.
همچنین در مورد ترک اعتیاد به تریاک بخوانید.
عوارض روانی سوء مصرف مواد مخدر
عوارض روانی سوء مصرف مواد مخدر بسیار شناخته شده است و ممکن است شامل تغییرات در شخصیت، رفتار، حافظه و تمرکز، وابستگی، افسردگی و اضطراب باشد. مصرف مواد مخدر ممکن است باعث تغییرات در شخصیت فرد شود و او را به یک شخصیت دوگانه تبدیل کند. این تغییرات ممکن است به علت تأثیر مستقیم مواد مخدر بر روی سیستم عصبی و هورمون‌های مغزی باشد.
روانشناسان به طور کلی چهار نوع اثر روانی سوء مصرف مواد مخدر را شناسایی کرده‌اند: اثرات تحریک‌کننده، اثرات آرام‌بخش، اثرات هالوسینیشن و اثرات خلقی.
اثرات تحریک‌کننده ممکن است شامل افزایش انرژی، بالا بودن خلق و خو، کاهش خواب، و افزایش تمایل به رفتارهای خطرناک باشد. اثرات آرام‌بخش ممکن است شامل کاهش اضطراب، تسکین درد و خشم، و کاهش فعالیت روانی باشد.
اثرات هالوسینیشن ممکن است شامل تجربه واقعیت‌های نادرست، تصورات دلخواه و شنیدن صداهای خیالی باشد. اثرات خلقی شامل تغییرات در حالت روحی، افسردگی، اضطراب، خشم و عصبانیت هستند.
علاوه بر این، مصرف مواد مخدر ممکن است باعث وابستگی شود و فرد را به یک وضعیت بدبینانه و بی‌امیدی مبتلا کند. همچنین، افراد ممکن است به علت مصرف مواد مخدر با مشکلات حافظه و تمرکز روبرو شوند که ممکن است منجر به عدم توانایی در انجام کارهای روزمره شود.
در نتیجه، عوارض روانی سوء مصرف مواد مخدر بسیار جدی هستند و افراد باید آگاهی کافی در این زمینه داشته باشند تا بتوانند خود را و دیگران را در برابر خطرات احتمالی مصرف مواد مخدر محافظت کنند.
مواد محرک
محرکها تحریک کننده های روانی هستند که موجب افزایش انرژی دستگاه عصبی مرکزی به صورت سرخوشی، بزرگ پنداری، بیش فعالی، بی قراری و بازداری اشتها میشوند.
اگر چه مصرف مواد محرک در ابتدا با سرخوشی و بیش فعالی همراه است، ولی پس از مدتی که بدن نسبت به این مواد واکنش نشان داده و ایجاد مقاومت کند، رفته رفته این حس کمتر شده و عوارض بسیار شدید و مخربی بر جسم و روان فرد مصرف کننده بر جای میگذارند.
در صورت سوء مصرف مواد مخدر و اعتیاد به مواد محرک بصورت بلند مدت، پس از مدتی منجر به ایجاد بیماری های روانی مانند افسردگی یا شخصیت دوقطبی می شوند و کم کم باعث تحلیل رفتن مغز میشوند.
عوارض مصرف مواد محرک:
عوارض مواد محرک شامل موارد زیر هستند:
- افزایش ضربان قلب و فشار خون: مصرف مواد محرک باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون میشود که میتواند منجر به بیماریهای قلبی و عروقی شود.
- اضطراب و افسردگی: مصرف مواد محرک میتواند باعث افزایش اضطراب و افزایش نشانه های افسردگی شود.
- اختلالات خواب: مصرف مواد محرک باعث اختلال در الگوی خواب میشود که میتواند منجر به بیماریهای خواب مانند بیخوابی شود.
- کاهش اشتها و وزن: مصرف مواد محرک باعث کاهش اشتها و وزن میشود که میتواند منجر به بیماریهای مربوط به تغذیه شود.
- اختلال در تمرکز و حافظه: مصرف مواد محرک باعث اختلال در تمرکز و حافظه میشود که میتواند منجر به مشکلات در کار و تحصیل شود.
- افزایش خطر ابتلا به بیماریهای عفونی: مصرف مواد محرک باعث ضعف سیستم ایمنی بدن میشود که میتواند خطر ابتلا به بیماریهای عفونی را افزایش دهد.
برخی از مواد محرک:
مصرف آمفتامین و متامفتامین، شیشه، کوکائین، ریتالین، کتامین، اکستازی (MDMA) و LSD.
ارتباط بین اختلال دو قطبی و اختلال مصرف الکل
اختلال دوقطبی شامل نوسانات خلقی قابل توجهی است که از لحاظ مدت زمان متفاوت میباشد. گاهی اوقات منجر به حالت های افسردگی یا جنون شیدایی می شود که ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشد.
مصرف الکل یا مواد مخدر، بطور موقتی اثرات اختلال دوقطبی را کاهش می دهد. زیرا برخی مواد خاص مانند سوء مصرف الکل میتوانند سطح انرژی یا روحیه و اخلاق فرد را دستخوش تغییرات کند. افرادی که به نوشیدن الکل پناه می برند، به احتمال زیاد به الکل اعتیاد پیدا می کنند و برای مقابله با علاٸم این اختلال بدون مصرف الکل، به مشکل مواجه خواهند شد.
به طور کلی، افراد برای فرار از دغدغه های زندگی خود به طور موقت به مصرف الکل روی می آورند. موسسه ملی سوء مصرف الکل و اعتیاد به الکل، زیاده روی در مصرف الکل را، چهار فنجان برای زنان و پنج فنجان برای مردان در یک بازه دو ساعته تعریف کرده است.
خواه، فرد دچار استرس مالی، افسردگی ناشی از دست دادن شغل، اختلال اضطراب اجتماعی شده باشد و یا با ترکیبی از مسائل مختلف مواجه شده باشد، الکل معمولاً ماده ای است که فرد برای فراموش کردن مشکلات زندگی خود به آن متوسل می شود و جالب است بدانید که بسیاری از افرادی که دارای اختلال دو قطبی هستند نیز به همین دلیل به نوشیدن مشروبات الکلی روی می آورند.
داروهای مهار کننده اختلال دو قطبی
برخی از داروها می توانند به مهار کردن اختلال دوقطبی کمک کنند. در ادامه به معرفی برخی از مهمترین این داروها که به عنوان تثبیت کننده های خلقی شناخته میشوند خواهیم پرداخت. اما توجه داشته باشید که هرگونه سوء مصرف این داروها باعث بروز عوارض متعددی در مصرف کننده می شود و مصرف آنها باید تحت نظر پزشک باشد.
لیتیوم – کاربامازپین – لاموتریژین (لامیکتال) – دی والپروئکس سدیم – اسید والپروئیک (قرص دپاکین)
همچنین در مورد اختلال شخصیت ضد اجتماعی بخوانید.
چه مدت طول می کشد تا اعتیاد از بین برود؟
مدت زمان ترک اعتیاد در هر فرد متفاوت بوده و به خود فرد و قدرت بدنی او، سلامت کلی وی و نوع ماده مخدر مصرفی بستگی دارد. اما ترک اعتیاد معمولا 21 روز طول میکشد اما مثلا ترک اعتیاد به گل یا ماری جوانا میتواند در مدت کوتاهتری بین یک تا دو هفته انجام پذیرد. به گفته روانپزشکان، در حالیکه ممکن است حدود 21 روز تلاش آگاهانه و مداوم برای ایجاد یک عادت جدید طول بکشد، اما شکستن یک عادت موجود بسیار بیشتر طول میکشد.
پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد مخدر و محرک
پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد مخدر باید به صورت جامع و شامل چندین رویکرد باشد.
از جمله رویکردهای پیشگیری می‌توان به آموزش‌های ارتقای سلامت روانی و فرهنگ سازی علیه مصرف مواد مخدر، ارائه خدمات پزشکی، روانشناسی و اجتماعی به افراد در خطر، پشتیبانی از خانواده‌های دارای افراد معتاد و تأمین فرصت‌های شغلی برای جوانان محروم اشاره کرد.
رویکردهای درمانی نیز شامل تجویز داروها، روش‌های رفتاردرمانی، روش‌های درمان گروهی و خانوادگی و درمان استقراری هستند. درمان باید با توجه به نوع و شدت سوء مصرف مواد مخدر و وضعیت جسمانی و روانی فرد تعیین شود.
به طور کلی، پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر از بهترین راه‌های پیشگیری از عوارض روانی آن است. با ارائه آموزش‌های مناسب، پشتیبانی از خانواده و افراد در خطر، و تأمین فرصت‌های شغلی برای جوانان محروم، می‌توان از سوء مصرف مواد مخدر جلوگیری کرد. همچنین، درمان سوء مصرف مواد مخدر نیز میتواند بهبود وضعیت روانی و جسمی فرد را به همراه داشته باشد.
درمانهای موثر اختلالات و سوء مصرف مواد مخدر
روش‌های درمانی سوء مصرف مواد مخدر شامل موارد زیر هستند:
- تجویز داروها: در برخی موارد، داروهایی مانند متادون، بوپرنورفین و نالترکسون برای کاهش علائم اعتیاد به مواد مخدر تجویز میشوند.
- روش‌های رفتاردرمانی: این روش‌ها شامل روش‌هایی مانند تحلیل رفتاری، روش ارتقای اعتماد به نفس، روش‌های تحریک حسی و روش‌های تمرینات روانشناختی هستند.
- روش‌های درمان گروهی و خانوادگی: در این روش‌ها، فرد به صورت گروهی یا با خانواده خود درمان میشود. این روش‌ها شامل تحلیل خانوادگی، روش‌های درمان گروهی و معاشرت درمانی هستند.
- درمان استقراری: در این روش، فرد به یک محیط درمانی بستری میشود و در آنجا به صورت 24 ساعته تحت نظارت پزشکان و روانشناسان قرار می‌گیرد. این روش برای افرادی که سوء مصرف مواد مخدر شدیدی دارند و نمی‌توانند خود را کنترل کنند، مناسب است.
به طور کلی، درمان سوء مصرف مواد مخدر باید با توجه به نوع و شدت سوء مصرف و وضعیت جسمانی و روانی فرد تعیین شود. همچنین، برای جلوگیری از عود سوء مصرف، پس از درمان نیز باید پشتیبانی و مراقبت‌های لازم از فرد انجام شود.
در اختیار داشتن شماره روانپزشک جهت ویزیت آنلاین یا مراجعه به روانپزشک خوب در تهران و آگاهی از تاثیرات سوء مصرف مواد مخدر روی ذهن و روان از موارد اصلی درمان میباشد. درمانهای فردی مثل مشاوره، رواندرمانی فردی، گروه درمانی، دارودرمانی، سم زدایی در محیط بستری انجام میشود. نهایتا ECT یا شوک تراپی در موارد شدید که فرد دچار اختلالات رفتاری و سایکوتیک است تحت نظارت روانپزشک ترک اعتیاد استفاده میشود.
برای دریافت نوبت جهت مشاوره و درمان با ما در تماس باشید.